Μια από τις εκατοντάδες αντιλαϊκές αλλαγές που πρόσθεσε η ψήφιση του πολυνομοσχεδίου στα τέλη Μάρτη, αφορά στις λεγόμενες «Εταιρείες Προσωρινής Απασχόλησης» (ΕΠΑ). Πρόκειται για εταιρείες που «νοικιάζουν» εργαζόμενους σε άλλες επιχειρήσεις και στη συνείδηση της εργατικής τάξης έχουν καταγραφεί σαν «δουλεμπορικά» γραφεία.Το λεγόμενο «πολυνομοσχέδιο» διευρύνει το πεδίο λειτουργίας αυτών των εταιρειών, δίνοντας στην εργοδοσία ένα ακόμα εργαλείο για να ρίξει ακόμα πιο κάτω την τιμή της εργατικής δύναμης, χωρίς να επικαλείται «έκτακτες» και «εποχικές» συνθήκες, που επιβάλλουν την αναζήτηση προσωπικού από τα δουλεμπορικά, όπως γινόταν μέχρι τώρα.Η ενίσχυση του ρόλου των ΕΠΑ στη λεγόμενη «αγορά εργασίας» θα συντελέσει στην παραπέρα ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, στην επί της ουσίας κατάργηση κάθε Συλλογικής Σύμβασης και θα μεγαλώσει την εκμετάλλευση, σε βάρος εργαζομένων και ανέργων.
Οι «Εταιρείες Προσωρινής Απασχόλησης» δεν είναι καινούργιο «φρούτο» στην Ελλάδα και πολύ περισσότερο στην ΕΕ. Αποκτούν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των «νέων» εργασιακών σχέσεων που αξιώνουν οι μεγαλοεργοδότες για τη μετά την κρίση εποχή, στο πλαίσιο της λεγόμενης «ευελφάλειας» και της «κινητικότητας» του εργατικού δυναμικού. Με δεδομένο μάλιστα ότι η όποια καπιταλιστική ανάκαμψη δεν πρόκειται να απορροφήσει τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, ο ρόλος αυτών των εταιρειών αναβαθμίζεται, με μεγάλες προσδοκίες για κέρδη από τον άμεσο και έμμεσο εργοδότη.
Μια ματιά στην εξέλιξη της νομοθεσίας γύρω από αυτές τις εταιρείες και τα δεδομένα που ισχύουν εδώ και χρόνια σε άλλα κράτη - μέλη της ΕΕ, αποκαλύπτει τη σκοπιμότητα όσων περιέχονται στο πολυνομοσχέδιο. Ταυτόχρονα, εκθέτει στα μάτια του λαού δυνάμεις όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, που παρουσιάζουν τη λειτουργία τέτοιων δουλεμπορικών σαν απότοκο του μνημονίου, ή τη συνδέουν αποκλειστικά με το κυρίαρχο μείγμα διαχείρισης της κρίσης.
Μια ματιά στην εξέλιξη της νομοθεσίας γύρω από αυτές τις εταιρείες και τα δεδομένα που ισχύουν εδώ και χρόνια σε άλλα κράτη - μέλη της ΕΕ, αποκαλύπτει τη σκοπιμότητα όσων περιέχονται στο πολυνομοσχέδιο. Ταυτόχρονα, εκθέτει στα μάτια του λαού δυνάμεις όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, που παρουσιάζουν τη λειτουργία τέτοιων δουλεμπορικών σαν απότοκο του μνημονίου, ή τη συνδέουν αποκλειστικά με το κυρίαρχο μείγμα διαχείρισης της κρίσης.
Η πείρα από την ΕΕ και παγκόσμια
Στην Ελλάδα, δραστηριοποιούνται επίσημα 9 εταιρείες, με 17 υποκαταστήματα. Το 2010, το σύνολο των εσόδων από τη διακίνηση εργαζομένων ανήλθε παγκοσμίως στα 247 δισ. ευρώ. Οι ΗΠΑ κατέχουν μερίδιο 27% στην παγκόσμια αγορά, η Ιαπωνία το 19% και η Ευρώπη το 38%.
Μέσω των εταιρειών αυτών, «ενοικιάστηκαν» επίσημα το 2010 πάνω από 10 εκ. εργαζόμενοι και η διάρκεια απασχόλησής τους ήταν λίγο περισσότερο από ένα μήνα. Οι βασικοί τομείς απασχόλησης είναι οι υπηρεσίες και η μεταποίηση. Στην Ευρώπη, απασχολήθηκαν το 35% των «ενοικιαζόμενων», στη Βόρεια Αμερική το 25% και στην Ασία το 13%. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, αλλά και αυτά της ΕΕ, οι «ενοικιαζόμενοι» εργαζόμενοι αυξάνονται ως μορφή εργασίας χρόνο με το χρόνο, αν και ακόμα στην ΕΕ αντιπροσωπεύουν μόλις το 2% της συνολικής απασχόλησης.
Μέσω των εταιρειών αυτών, «ενοικιάστηκαν» επίσημα το 2010 πάνω από 10 εκ. εργαζόμενοι και η διάρκεια απασχόλησής τους ήταν λίγο περισσότερο από ένα μήνα. Οι βασικοί τομείς απασχόλησης είναι οι υπηρεσίες και η μεταποίηση. Στην Ευρώπη, απασχολήθηκαν το 35% των «ενοικιαζόμενων», στη Βόρεια Αμερική το 25% και στην Ασία το 13%. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, αλλά και αυτά της ΕΕ, οι «ενοικιαζόμενοι» εργαζόμενοι αυξάνονται ως μορφή εργασίας χρόνο με το χρόνο, αν και ακόμα στην ΕΕ αντιπροσωπεύουν μόλις το 2% της συνολικής απασχόλησης.
Ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό, είναι γιατί το κεφάλαιο επιλέγει άλλες ευέλικτες μορφές εργασίας (μερική απασχόληση, συμβάσεις ορισμένου χρόνου, διευθέτηση, μπλοκάκια, outsourcing και άλλα). Χαρακτηριστικά είναι τα όσα επισημαίνονται στην Εκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και άλλα όργανα της ΕΕ για το θέμα αυτό. Η έκθεση έχει συνταχθεί το Μάρτη του 2014 [COM (2014) 176 final] και μεταξύ άλλων σημειώνει:
Μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι οι εργοδοτικές οργανώσεις - όπως η Business Europe, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Εργοδοτών και Επιχειρήσεων Παροχής Δημόσιων Υπηρεσιών (CEEP), η Ευρωπαϊκή Ένωση Βιοτεχνικών και Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (UEAPME) - δηλώνουν ικανοποιημένες από τις κατευθύνσεις και τους όρους της οδηγίας, αλλά ορισμένες από αυτές ζητούν να αρθούν τα όποια εμπόδια παρουσιάζονται σε ορισμένες χώρες, προκειμένου να καταργηθούν «οι αδικαιολόγητοι περιορισμοί» στη λειτουργία και δράση των ΕΠΑ.
Στην πραγματικότητα, οι διαρκείς αλλαγές στο ελληνικό νομικό πλαίσιο - όπως παρουσιάζεται παραπάνω - αντιπροσωπεύουν προσαρμογές σε πάγιες εργοδοτικές απαιτήσεις καθώς αίρονται σταδιακά οι όροι που δρουν ανασταλτικά στη συγκρότηση, λειτουργία και ανάπτυξη των ΕΠΑ.
Η οδηγία του 2008 αποτελεί συνέχεια παλαιότερων οδηγιών και κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ για την προώθηση των εταιρειών «ενοικίασης εργαζομένων».
Όπως συμβαίνει σε κάθε κείμενο της ΕΕ, η πραγματικότητα παρουσιάζεται με το κεφάλι κάτω, προκειμένου να δημιουργείται η αίσθηση ότι τα αντεργατικά μέτρα στόχο έχουν να συγκεράσουν τις ανάγκες του κεφαλαίου με αυτές των εργαζομένων. Έτσι, στο προοίμιο της οδηγίας διατυπώνεται, μεταξύ άλλων, ο ανυπόστατος ισχυρισμός ότι «η εργασία μέσω Εταιρείας Προσωρινής Απασχόλησης ανταποκρίνεται όχι μόνο στις ανάγκες ευελιξίας των επιχειρήσεων, αλλά και στην ανάγκη των μισθωτών να συνδυασθεί η ιδιωτική και η επαγγελματική ζωή τους»!Στην πραγματικότητα, ο βασικός στόχος όσων προβλέπει η οδηγία είναι η ενίσχυση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας. Στην ίδια την οδηγία, δίνεται η δυνατότητα οι «ενοικιαζόμενοι» να αμείβονται με τον κατώτερο βασικό μισθό.
Το πιο σημαντικό ίσως σημείο στην οδηγία είναι το άρθρο 4. Στην παράγραφο 1 ορίζονται τα εξής: «Απαγορεύσεις ή περιορισμοί όσον αφορά την προσωρινή απασχόληση δικαιολογούνται μόνο από λόγους γενικού συμφέροντος που αφορούν ιδίως την προστασία των προσωρινά απασχολούμενων, τις απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας στην εργασία ή την ανάγκη διασφάλισης της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς εργασίας και της αποφυγής καταχρήσεων».
Από τη μία, η παράγραφος αυτή λέει ότι το κράτος πρέπει να μεριμνά, ώστε να αίρονται τα όποια εμπόδια στη δράση των εταιρειών «ενοικίασης» των εργαζομένων και από την άλλη κάνει συστάσεις στο κεφάλαιο και το κράτος του να αποφεύγονται οι καταχρήσεις! Άλλωστε, η ίδια η Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επανεξετάζει τις όποιες απαγορεύσεις ισχύουν, με προοπτική την κατάργησή τους...
«Αν και ο αριθμός των προσωρινών απασχολούμενων είναι σχετικά μικρός, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η σημασία αυτής της ευέλικτης μορφής εργασίας για τη λειτουργία των εθνικών αγορών εργασίας. Όλα τα κράτη έχουν κάνει συγκεκριμένες επιλογές όσον αφορά την πολιτική απασχόλησης, π.χ. προκρίνοντας σε ποικίλους βαθμούς την ευελιξία της αγοράς εργασίας. Οι επιλογές αυτές έχουν επηρεάσει τον ρόλο και τη θέση της προσωρινής απασχόλησης στις αντίστοιχες αγορές εργασίας τους».Αντικείμενο της Έκθεσης είναι η πορεία ενσωμάτωσης της σχετικής Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2008/104/ΕΚ, περί της εργασίας μέσω Εταιρείας Προσωρινής Απασχόλησης, στα εθνικά Δίκαια των κρατών - μελών της ΕΕ. Η ενσωμάτωση προβλεπόταν να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το Δεκέμβρη του 2011.
Μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι οι εργοδοτικές οργανώσεις - όπως η Business Europe, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Εργοδοτών και Επιχειρήσεων Παροχής Δημόσιων Υπηρεσιών (CEEP), η Ευρωπαϊκή Ένωση Βιοτεχνικών και Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (UEAPME) - δηλώνουν ικανοποιημένες από τις κατευθύνσεις και τους όρους της οδηγίας, αλλά ορισμένες από αυτές ζητούν να αρθούν τα όποια εμπόδια παρουσιάζονται σε ορισμένες χώρες, προκειμένου να καταργηθούν «οι αδικαιολόγητοι περιορισμοί» στη λειτουργία και δράση των ΕΠΑ.
Στην πραγματικότητα, οι διαρκείς αλλαγές στο ελληνικό νομικό πλαίσιο - όπως παρουσιάζεται παραπάνω - αντιπροσωπεύουν προσαρμογές σε πάγιες εργοδοτικές απαιτήσεις καθώς αίρονται σταδιακά οι όροι που δρουν ανασταλτικά στη συγκρότηση, λειτουργία και ανάπτυξη των ΕΠΑ.
Η ευρωπαϊκή οδηγία
Όπως συμβαίνει σε κάθε κείμενο της ΕΕ, η πραγματικότητα παρουσιάζεται με το κεφάλι κάτω, προκειμένου να δημιουργείται η αίσθηση ότι τα αντεργατικά μέτρα στόχο έχουν να συγκεράσουν τις ανάγκες του κεφαλαίου με αυτές των εργαζομένων. Έτσι, στο προοίμιο της οδηγίας διατυπώνεται, μεταξύ άλλων, ο ανυπόστατος ισχυρισμός ότι «η εργασία μέσω Εταιρείας Προσωρινής Απασχόλησης ανταποκρίνεται όχι μόνο στις ανάγκες ευελιξίας των επιχειρήσεων, αλλά και στην ανάγκη των μισθωτών να συνδυασθεί η ιδιωτική και η επαγγελματική ζωή τους»!Στην πραγματικότητα, ο βασικός στόχος όσων προβλέπει η οδηγία είναι η ενίσχυση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας. Στην ίδια την οδηγία, δίνεται η δυνατότητα οι «ενοικιαζόμενοι» να αμείβονται με τον κατώτερο βασικό μισθό.
Το πιο σημαντικό ίσως σημείο στην οδηγία είναι το άρθρο 4. Στην παράγραφο 1 ορίζονται τα εξής: «Απαγορεύσεις ή περιορισμοί όσον αφορά την προσωρινή απασχόληση δικαιολογούνται μόνο από λόγους γενικού συμφέροντος που αφορούν ιδίως την προστασία των προσωρινά απασχολούμενων, τις απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας στην εργασία ή την ανάγκη διασφάλισης της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς εργασίας και της αποφυγής καταχρήσεων».
Από τη μία, η παράγραφος αυτή λέει ότι το κράτος πρέπει να μεριμνά, ώστε να αίρονται τα όποια εμπόδια στη δράση των εταιρειών «ενοικίασης» των εργαζομένων και από την άλλη κάνει συστάσεις στο κεφάλαιο και το κράτος του να αποφεύγονται οι καταχρήσεις! Άλλωστε, η ίδια η Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επανεξετάζει τις όποιες απαγορεύσεις ισχύουν, με προοπτική την κατάργησή τους...
Χρήστος ΜΑΝΤΑΛΟΒΑΣ
από εφημ. "Ριζοσπάστης"
