Τα Επαγγελματικά Ταμεία είναι κατασκεύασμα που προωθεί το κεφάλαιο και οι πολιτικοί του εκπρόσωποι στην Ελλάδα και στην ΕΕ, με στόχο την παραπέρα ιδιωτικοποίηση της Κοινωνικής Ασφάλισης και την ανάληψη του βάρους της Ασφάλισης από τους ίδιους τους εργαζόμενους. Ερχονται να απαλλάξουν το κράτος από την υποχρέωση να στηρίζει δημόσιο σύστημα Ασφάλισης και υποχρεώνουν τους εργαζόμενους να πληρώνουν για υπηρεσίες που έχουν ανάγκη και αφορούν στην ίδια τους τη ζωή.
Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, σύμφωνα με το νόμο 3029/2002 (ν. Ρέππα), είναι Ταμεία που λειτουργούν με την αρχή της ανταποδοτικότητας και με ατομικές μερίδες, που σημαίνει ότι ο κάθε ασφαλισμένος λαμβάνει παροχές ανάλογα με το ύψος των εισφορών που μπορεί να καταβάλει. Δεν υπάρχει, δηλαδή, ο αναδιανεμητικός χαρακτήρας που είναι και το βασικό γνώρισμα της Κοινωνικής Ασφάλισης. Η ποιότητα των παροχών εξαρτάται από την οικονομική δυνατότητα του κάθε μέλους, αλλά και από τη συνολική οικονομική κατάσταση του Ταμείου.
Το ύψος των συντάξεων στα Επαγγελματικά Ταμεία υπολογίζεται σε καθαρά κεφαλαιοποιητική βάση, σύμφωνα με τα άρθρα 7 και 8 του ν. 3029/2002. Η Επαγγελματική Ασφάλιση είναι ο δεύτερος από τους «τρεις πυλώνες» ασφάλισης που προωθεί η ΕΕ. Ο πρώτος είναι η δημόσια Κοινωνική Ασφάλιση σε ένα ελάχιστο, συνεχώς συρρικνούμενο επίπεδο και ο τρίτος η ιδιωτική Ασφάλιση.
Η αντικατάσταση των Επικουρικών Ταμείων από τα Επαγγελματικά Ταμεία (ΕΤ) είναι κατεύθυνση της ΕΕ διατυπωμένη στην «Πράσινη Βίβλο» σχετικά με το μέλλον των συνταξιοδοτικών συστημάτων στην Ευρώπη. Η εδραίωση και επέκταση των Επαγγελματικών Ταμείων προϋποθέτουν την εξαφάνιση των Επικουρικών. Αρα, για να καθιερωθούν ως ο «δεύτερος πυλώνας» της Ασφάλισης, θα πρέπει η Δημόσια Κοινωνική Ασφάλιση να εκλείψει, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την επικούρηση, και θα πρέπει να οργανωθεί με τον τρόπο που λειτουργεί και στα άλλα κράτη - μέλη της ΕΕ.
Στην κατεύθυνση αυτή βρίσκονται οι αντιασφαλιστικοί νόμοι που έχουν ψηφιστεί, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια και προβλέπουν ότι η επικουρική Ασφάλιση δεν χρηματοδοτείται και πλέον δεν υπάρχει εγγύηση από το κράτος. Αν δεν υπάρχει οικονομική δυνατότητα των Ταμείων ή κλάδων επικουρικής Ασφάλισης, δεν καλύπτεται το έλλειμμα από τον κρατικό προϋπολογισμό. Ετσι πληρώνουν τα ασφαλιστικά ταμεία τη «χρηματοπιστωτική σταθερότητα» και την ανταγωνιστικότητα, την «οικονομική ανάπτυξη» του καπιταλισμού.
Η συγχώνευση, που στην ουσία αποτελεί πορεία προς την κατάργηση όλων των επικουρικών Ταμείων, συνδέεται με νέα μείωση εργοδοτικών εισφορών, με νέα μείωση του εργοδοτικού «κόστους». Οι μειωμένες εισφορές θα λειτουργήσουν ως κίνητρο για τη συμμετοχή στα επαγγελματικά Ταμεία, ενώ θα δοθούν ενδιάμεσα φορολογικά κίνητρα.
Σε αυτήν την κατεύθυνση, γίνεται αναμόρφωση των νομοθετικών ρυθμίσεων για τα επαγγελματικά Ταμεία και τις επαγγελματικές συντάξεις με συμμετοχή και της ιδιωτικής ασφάλισης. Η ιδιωτική ασφάλιση, μέσω των ασφαλιστικών εταιρειών (κυρίως πολυεθνικά μονοπώλια) και των επαγγελματικών Ταμείων, αποκτά προνομιακό ρόλο.
Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, σύμφωνα με το νόμο 3029/2002 (ν. Ρέππα), είναι Ταμεία που λειτουργούν με την αρχή της ανταποδοτικότητας και με ατομικές μερίδες, που σημαίνει ότι ο κάθε ασφαλισμένος λαμβάνει παροχές ανάλογα με το ύψος των εισφορών που μπορεί να καταβάλει. Δεν υπάρχει, δηλαδή, ο αναδιανεμητικός χαρακτήρας που είναι και το βασικό γνώρισμα της Κοινωνικής Ασφάλισης. Η ποιότητα των παροχών εξαρτάται από την οικονομική δυνατότητα του κάθε μέλους, αλλά και από τη συνολική οικονομική κατάσταση του Ταμείου.
Το ύψος των συντάξεων στα Επαγγελματικά Ταμεία υπολογίζεται σε καθαρά κεφαλαιοποιητική βάση, σύμφωνα με τα άρθρα 7 και 8 του ν. 3029/2002. Η Επαγγελματική Ασφάλιση είναι ο δεύτερος από τους «τρεις πυλώνες» ασφάλισης που προωθεί η ΕΕ. Ο πρώτος είναι η δημόσια Κοινωνική Ασφάλιση σε ένα ελάχιστο, συνεχώς συρρικνούμενο επίπεδο και ο τρίτος η ιδιωτική Ασφάλιση.
Η αντικατάσταση των Επικουρικών Ταμείων από τα Επαγγελματικά Ταμεία (ΕΤ) είναι κατεύθυνση της ΕΕ διατυπωμένη στην «Πράσινη Βίβλο» σχετικά με το μέλλον των συνταξιοδοτικών συστημάτων στην Ευρώπη. Η εδραίωση και επέκταση των Επαγγελματικών Ταμείων προϋποθέτουν την εξαφάνιση των Επικουρικών. Αρα, για να καθιερωθούν ως ο «δεύτερος πυλώνας» της Ασφάλισης, θα πρέπει η Δημόσια Κοινωνική Ασφάλιση να εκλείψει, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την επικούρηση, και θα πρέπει να οργανωθεί με τον τρόπο που λειτουργεί και στα άλλα κράτη - μέλη της ΕΕ.
Στην κατεύθυνση αυτή βρίσκονται οι αντιασφαλιστικοί νόμοι που έχουν ψηφιστεί, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια και προβλέπουν ότι η επικουρική Ασφάλιση δεν χρηματοδοτείται και πλέον δεν υπάρχει εγγύηση από το κράτος. Αν δεν υπάρχει οικονομική δυνατότητα των Ταμείων ή κλάδων επικουρικής Ασφάλισης, δεν καλύπτεται το έλλειμμα από τον κρατικό προϋπολογισμό. Ετσι πληρώνουν τα ασφαλιστικά ταμεία τη «χρηματοπιστωτική σταθερότητα» και την ανταγωνιστικότητα, την «οικονομική ανάπτυξη» του καπιταλισμού.
Η συγχώνευση, που στην ουσία αποτελεί πορεία προς την κατάργηση όλων των επικουρικών Ταμείων, συνδέεται με νέα μείωση εργοδοτικών εισφορών, με νέα μείωση του εργοδοτικού «κόστους». Οι μειωμένες εισφορές θα λειτουργήσουν ως κίνητρο για τη συμμετοχή στα επαγγελματικά Ταμεία, ενώ θα δοθούν ενδιάμεσα φορολογικά κίνητρα.
Σε αυτήν την κατεύθυνση, γίνεται αναμόρφωση των νομοθετικών ρυθμίσεων για τα επαγγελματικά Ταμεία και τις επαγγελματικές συντάξεις με συμμετοχή και της ιδιωτικής ασφάλισης. Η ιδιωτική ασφάλιση, μέσω των ασφαλιστικών εταιρειών (κυρίως πολυεθνικά μονοπώλια) και των επαγγελματικών Ταμείων, αποκτά προνομιακό ρόλο.
Από τη «Σκύλλα» στη «Χάρυβδη»
Σε αυτούς τους σχεδιασμούς του μεγάλου κεφαλαίου και των πολιτικών του επιτελείων, εντάσσεται και ο αντιασφαλιστικός νόμος 4052/12 - εφαρμοστικός του «Μνημονίου ΙΙ». Με το νόμο αυτό, όλα τα Επικουρικά Ταμεία ενοποιήθηκαν στο ΕΤΕΑ, ενώ όσα «επέλεξαν», μέσω των συνδικαλιστικών οργανώσεων των ασφαλισμένων να μην ενταχθούν στο ΕΤΕΑ, μετατράπηκαν αυτοδίκαια σε Επαγγελματικά Ταμεία - Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου.Οι δύο αυτές δήθεν εναλλακτικές επιλογές είναι για τους ασφαλισμένους η «Σκύλλα» και η «Χάρυβδη». Αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου αντιασφαλιστικού και αντεργατικού νομίσματος. Τόσο το ΕΤΕΑ όσο και τα ΝΠΙΔ - Επαγγελματικά Ταμεία που δημιουργήθηκαν, λειτουργούν σε βάρος των εργαζομένων, αφού οι ασφαλισμένοι γνωρίζουν μόνο το ύψος των εισφορών που δίνουν, αλλά όχι τι σύνταξη θα πάρουν και αν θα την πάρουν.
Πρόκειται για τη λεγόμενη «μετατόπιση από συστήματα καθορισμένων παροχών σε συστήματα καθορισμένων εισφορών». Και στη μια και στην άλλη περίπτωση, οι ασφαλισμένοι οδηγούνται σε δύσκολες καταστάσεις και περιπέτειες, έχουμε μείωση των επικουρικών συντάξεων, κατάργηση του δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα της ασφάλισης.
Η μετατροπή σε ΝΠΙΔ - Επαγγελματικό Ταμείο, η επιλογή της δήθεν «αυτονομίας» και «αυτοδιαχείρισης» δεν αποτελεί καλύτερη εναλλακτική λύση έναντι της ένταξης στο ΕΤΕΑ. Η πραγματικότητα είναι αδιάψευστη:
Τα έσοδα των Ταμείων μειώνονται, όσο μειώνονται οι εργοδοτικές εισφορές και όσο η ανασφάλιστη εργασία και η εισφοροδιαφυγή αυξάνονται. Οι απολύσεις, οι ελαστικές σχέσεις εργασίας και οι μειώσεις των μισθών με το τσάκισμα των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, αυξάνουν ακόμα περισσότερο τις απώλειες στα έσοδα. Αυτό σημαίνει ότι τα «ανεξάρτητα» Ταμεία οδηγούνται σε μειώσεις συντάξεων - παροχών ή και σε αυξήσεις στις εισφορές των εργαζομένων.
Τα μειωμένα, με το περιβόητο «κούρεμα» των ομολόγων, αποθεματικά γίνονται ακόμα πιο επισφαλή, αφού ένα ΝΠΙΔ μπαίνει αναπόφευκτα στο φαύλο κύκλο των «επενδύσεων» σε νέα ομόλογα, στο χρηματιστήριο, για να αντισταθμίσει τις απώλειες στα αποθεματικά, επιφέροντας νέες δραματικές συνέπειες στη ρευστότητα. Ενα Ταμείο - ΝΠΙΔ που δεν θα μπορεί να εξασφαλίσει ούτε δικαιώματα, ούτε συντάξεις, μας φέρνει πιο κοντά στην ιδιωτικοποίηση της επικουρικής ασφάλισης.
Επιπλέον, το ύψος των συντάξεων, σύμφωνα με το νόμο 4052 του 2012 (άρθρο 42, παρ. 4), προσδιορίζεται με ενιαίο τρόπο στο ΕΤΕΑ και στα ΝΠΙΔ. Τα εφάπαξ δίνονται και από τα ΝΠΙΔ με τις μειώσεις που προβλέπονται από το σχετικό νόμο.
Τι επιβεβαιώνει η πείρα
Το παράδειγμα του ΤΕΑΥΦΕ (Επικουρικό Ταμείο Φαρμακοϋπαλλήλων) είναι χαρακτηριστικό. Η μετατροπή του σε ΝΠΙΔ - Επαγγελματικό Ταμείο συνοδεύτηκε από μείωση συντάξεων που έφτασε περίπου στο 20% και κατάργηση όλων των παροχών (π.χ. χαμηλότοκα δάνεια, παιδικές κατασκηνώσεις).Μάλιστα, η πρώτη αναλογιστική μελέτη (2012) προβλέπει ότι μέσα στη δεκαετία η μέση σύνταξη θα πέσει στα 140 ευρώ, ενώ υπάρχουν αναλογιστικές μελέτες και για τα έτη 2013, 2014, που κατά πάσα πιθανότητα θα υποδείξουν νέες μειώσεις. Ακόμα, έχουμε κρούσματα μετακύλισης εργοδοτικών οφειλών στους σφαλισμένους, ενώ ο χρόνος καταβολής συντάξεων αυξήθηκε, αγγίζοντας τους 36 μήνες. Οσον αφορά τον κλάδο Πρόνοιας (εφάπαξ), που και αυτός μετατράπηκε σε ΝΠΙΔ, καταβάλλει το εφάπαξ με την προβλεπόμενη από το σχετικό νόμο μείωση, της τάξης του 64%.
Υπάρχει, εξάλλου, και η διεθνής εμπειρία, που δείχνει ότι οι εργαζόμενοι έχασαν τρισεκατομμύρια ευρώ με τα Ταμεία αυτού του είδους. Υπάρχει η εμπειρία της ENRON, όπου οι εργαζόμενοι έχασαν και τη δουλειά τους και όλες τις ασφαλιστικές αποταμιεύσεις. Δεκάδες δισ. έχασαν τα Ταμεία αυτού του είδους στην Αγγλία και η απάντηση της κυβέρνησης στις διαμαρτυρίες ήταν «εσείς επιλέξατε αυτή την ασφάλιση και το ξέρατε τι κίνδυνοι υπήρχαν...». Αυτή είναι και η εμπειρία από τα 5-6 Επαγγελματικά Ταμεία που δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα.
Τα στελέχη του παλιού και του νέου αναδιαμορφούμενου κυβερνητικού - εργοδοτικού συνδικαλισμού (ΠΑΣΚΕ, ΔΑΚΕ, Αυτόνομη Παρέμβαση / ΜΕΤΑ) πρωτοστάτησαν στη μετατροπή Επικουρικών Ταμείων σε ΝΠΙΔ, με κορυφαίο παράδειγμα τον κλάδο του Φαρμάκου, όπου σε αγαστή συνεργασία με την τότε συγκυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ και με την εργοδοσία, παραμέρισαν τους εργαζόμενους και την κλαδική Ομοσπονδία ΟΕΦΣΕΕ και δημιούργησαν το ΤΕΑΥΦΕ - ΝΠΙΔ.
Με τη στάση τους και τη θέση τους έβαλαν εμπόδια στους αγώνες και διευκόλυναν την εφαρμογή των αντιασφαλιστικών - αντεργατικών νόμων. Καλλιέργησαν και καλλιεργούν αυταπάτες περί «εξαίρεσης» και αντιμετώπισης προβλημάτων μέσω «επαφών» με κυβερνητικούς και άλλους παράγοντες. Τη λογική του «μικρότερου κακού».
Παρουσίασαν και παρουσιάζουν ως «επιτυχία» και «σωτηρία» για τους εργαζόμενους και τους συνταξιούχους, τη μετατροπή Επικουρικών Ταμείων σε δήθεν «αυτόνομα» και «αυτοδιαχειριζόμενα» ΝΠΙΔ, τη στιγμή που αυτή η εξέλιξη αποτελεί στρατηγική επιλογή και ανάγκη για το μεγάλο κεφάλαιο και ως τέτοια προωθείται από τις κυβερνήσεις του.
Η αναγκαιότητα του άλλου δρόμου ανάπτυξης
Οι εργαζόμενοι, οι συνταξιούχοι, οι βιοπαλαιστές ένα δρόμο έχουμε: Αγώνας, με συσπείρωση στο ΠΑΜΕ και στις ταξικές δυνάμεις, για την αναπλήρωση των απωλειών μας.Αυτό σημαίνει: Κατάργηση των μνημονίων και των εφαρμοστικών νόμων. Κατάργηση όλων των αντιασφαλιστικών νόμων. Να πληρώσει το κράτος και οι εργοδότες, που έχουν την ευθύνη για τα ελλείμματα στα Επικουρικά Ταμεία. Επιστροφή όλων των λεηλατημένων αποθεματικών στα Ταμεία κύριας και επικουρικής ασφάλισης.
Η δική μας προοπτική είναι: Ενα ενιαίο υποχρεωτικό αποκλειστικά δημόσιο και δωρεάν καθολικό σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης, που θα εξασφαλίζει συντάξεις και παροχές για όλους, αντίστοιχες των λαϊκών αναγκών.
Διεκδικούμε αυτά που μάς ανήκουν. Η επιστήμη και η τεχνολογία προσφέρουν εργαλεία για την παράταση της ζωής και τη βελτίωση της ποιότητάς της. Να εξασφαλίζονται από τη νεαρή ηλικία καλύτερες προϋποθέσεις ζωής. Να δουλεύουμε λιγότερο, σταθερά σε ημερήσια και εβδομαδιαία βάση, αφού σε μικρότερο χρόνο παράγεται περισσότερος πλούτος. Να βγαίνουμε νωρίτερα στη σύνταξη, αφού υπάρχει υπερεπάρκεια εργατικού δυναμικού και να απολαμβάνουμε αξιοπρεπείς συντάξεις.
Αυτά σκοντάφτουν στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, που έχει μοναδικό κριτήριο την κερδοφορία. Γι' αυτό προβάλλει η αναγκαιότητα του άλλου δρόμου ανάπτυξης, με αλλαγή τάξης στην εξουσία, με κριτήριο την ικανοποίηση των αναγκών του λαού και όχι τα κέρδη των λίγων.
της Γιώτας Ταβουλάρη,
προέδρου της ΟΕΦΣΕΕ,
μέλος τη Εκτελεστικής Γραμματείας του ΠΑΜΕ
